Wielki Tydzień otwiera Niedziela Męki Pańskiej zwana w tradycji polskiej Palmową, Kwietną albo Wierzbną. Pamiątkę uroczystego wjazdu Pana Jezusa do Jerozolimy obchodzono już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Błogosławieństwo palm towarzyszy nam już od IV wieku. Skąd pochodzą obrzędy tej niedzieli i jak wyglądają w tradycji ludowej?
Pamiątka wjazdu do Jerozolimy
Pierwsze wzmianki o obchodach Niedzieli Męki Pańskiej sięgają IV wieku, kiedy to w klasztorach na pustyni syryjskiej oraz egipskiej odbywały się procesje upamiętniające tryumfalny wjazd Chrystusa do Jerozolimy.
Do najstarszych źródeł potwierdzających obrzędy błogosławieństwa palm zaliczamy obecnie świadectwa patriarchy Sewerusa z Antiochoii oraz Jozuego Stylitesa, którzy przekazują informację, że biskup Edessy Piotr około roku 397 zarządził święcenie palm we wszystkich kościołach Mezopotamii. W kościele zachodnim cennym źródłem informacji jest sakramentarz św. Grzegorza w którym znaleźć można modlitwy poświęcenia oraz przepisy procesji.
Niedziela Palmowa, podobnie jak wjazd do Jerozolimy stanowi bramę do najważniejszych dni upamiętniających mękę, śmierć i zmartwychwstanie Pana Jezusa. Dlatego też, Kościół niejako wyrywa nas z zadumy dni postnych i nakłania do radości, która towarzyszyła wjazdowi Pana.
Jest to dzień triumfu, w którym Król pokoju ma wkroczyć do swego dziedzictwa.
Tego dnia teksty świętej Liturgii prezentują nam radość i smutek: radość pośród okrzyków witających Chrystusa, smutek w opisie Męki Pańskiej, który przygotowuje nas na zbliżające się dni.
W tym miejscu oddajmy głos ks. Franciszkowi Marlewskiemu, który w książce „Rok Boży” pisze tak:
Palmowa, Kwietna, Wierzbna
Nazwa Niedzieli Palmowej odnosi się oczywiście do gałązek palm, które były rzucane pod kopyta osiołka, na którym Pan Jezus wjeżdżał do Jerozolimy. Z tej okazji w niektórych miejscach do dziś kapłan prowadzący procesję sadzany jest na żywym ośle. Również można spotkać zwyczaj prowadzenia drewnianej figurki osiołka zwanego „palmowym osłem”.
Jednak w środkowej i północnej Europie gałęzie palmy były praktycznie niedostępne, stąd wierni zastępowali je świeżo zerwanymi gałązkami wierzby, które w okolicach Wielkanocy puszczają pierwsze pączki zwane kotkami lub baziami.
Pobłogosławione gałązki według tradycji zanoszone są do domów wiernych i umieszczane przy świętych obrazach lub krzyżach.
W wielu miejscach panuje jeszcze zwyczaj robienia z palm krzyżyków i zatykania je na polach. Jest to wymowny znak poświęcenia swojej pracy Bogu.
Przyjętym zwyczajem jest również przynoszenie do kościoła ubiegłorocznych palm, które po spaleniu służą jako popiół do posypania głów w Środę Popielcową.
Początek Wielkiego Tygodnia
Niedziela Męki Pańskiej rozpoczyna liturgiczny obchód Wielkiego Tygodnia, najważniejszych dni w chrześcijaństwie. Jest to szczyt Wielkiego Postu, który poprzez nabożeństwa drogi krzyżowej, gorzkich żali czy przez rekolekcje przygotowuje nas do przeżycia na nowo zbawczej Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Pańskiego. Jest to okazja do spojrzenia w Boskie Oblicze Zbawcy, który Krwią swoją odkupił nas.
Pięknie w te dni wprowadza nas Władysław Syrokomla w swoim tekście „Niedziela Kwietna” wyjętym z poematu „Dni doroczne”:
Otóż Wierzbna, otóż Kwietna
Zawitała nam niedziela!
Wnet nastanie chwila świetna
Zmartwychwstanie Zbawiciela.
Kościół jęczy w dzwonów jęki,
I rozmyśla z cichym żalem: –
Gdy Baranek sam na męki
Przyszedł w mury Jeruzalem.
Kiedy tłuszcza, co za chwile
Ma nań wywrzeć gniew swój srogi,
Gościa w bramach wita mile
Palmy ściele mu pod nogi.
Do świątyni gromem wszystkim
Idą młodzi, idą starzy;
Różdżkę wierzby z młodym listkiem
Niosą święcić do ołtarzy.
Boga w mękach, Boga w chwale
Do swej duszy biorą żywo,
I na nutę boleściwą
Wyśpiewują Gorzkie Żale.
(…)
Jezus tylko, Jezus z krzyża,
Co go pieją tak gromadnie,
Sam te nuty poprzybliża,
Sam piosenkę ich odgadnie.
W takiej pieśni wie Syn Boży,
Że najlepsza Jego chwała;
On do serca ją przyłoży,
By Go rana mniej bolała.
Za te proste łzawe słowa,
Spuści kroplę krwi i łezki;
A ta łezka Jezusowa
Stworzy w sercach cud niebieski,
Ulży sercu, co tam boli,
Wskrzesną w Panu poniżeni, –
Jeśli nie da ziemskiej doli,
To niedolę w świętość zmieni.
Niech rozpoczynający się Wielki Tydzień będzie dla nas wszystkich owocnym przeżyciem duchowym.
